Simon Vinkenoog & Kristof Van Hooymissen op de bank, Antwerpen Zuid
Foto: Edith Ringnalda.
September 2007 - Antwerpen/Amsterdam
Bij dit interview wil ik vooral meer te weten komen over het persoonlijke leven van kunstenaars. Hoe leven ze? Hoe overleven ze? Hoe komt een kunstenaar aan zijn bestaansmiddelen? Wat kan jij mij hierover vertellen, Simon?
In Frankrijk bestond/bestaat de serie De quoi vivaient-ils? Waar leefden zij van? In elke uitgave werd de financiële handel en wandel van een bekende schrijver weergegeven; boeiende lectuur! Hoe leven ze? By their own wits, talent & good luck. Hoe overleven ze? Door handig en bedreven te zijn; het liefst met een vrouw aan zijn zijde die de zaken in de puntjes regelt, en liever geen gat in de hand heeft. Hoe komt een kunstenaar aan zijn bestaansmiddelen? Door altijd aan het werk te blijven, productief, enthousiast, energiek, met zijn hart verpand aan wat hij het liefste doet.
Duurde het lang voor je erkenning en waardering vond voor je werk?
Mijn werk is schrijven; de ontvangst ervan ging met ups & downs - ik ben nog altijd de meest uitverkochte schrijver van Nederland, met van alles verspreid over heel wat titels totaal (incl. bloemlezingen, vertalingen, bundelingen, medewerkingen loopt tegen de 200 - maar ik heb er ook altijd iets 'naast' moeten doen; in feite komt het leeuwendeel van mijn inkomsten uit wat in de gebruikelijke literatuur bijverdiensten, nevenactiviteiten of schnabbels genoemd worden: te weten het spreken over je werk en leven, de levensbeschouwelijke, niet speciaal literaire onderwerpen, het voorlezen van je gedichten, de performances en optredens voor publiek - in een zaal, op een podium ofwaar dan ook - daar schaam ik mij niet voor,: Ik sta op de markt en ik roep.. Ik geniet er zelfs van, theatraal bloed via mijn vader. Maar aan het schrijven zelf, honoraria, dat was altijd maar een zakcent daarbij vergeleken. Soms een krantenartikel. Een gelegenheidgedicht. Redacteurschappen. Weekblad Haagse Post, 1957-1961.. Internationaal ambtenaar Unesco, Parijs l949-l956, gulle periode, reizen naar Zuid-Amerika en India. Jongste bediende uitgeverij Querido Amsterdam, 1946-1948. Tweemaandelijks tijdschrift Bres 1969-2003. Redactiewerk voor de Bezige Bij vroege jaren 60. Veel vertalingen, zie maar eens de bibliografie achterin mijn boek Heremntijd', uit 1998 - ondertussen weer aangevuld meteen tiental titels. Radio-programma's, t.v.-documentaires, oproepkracht.
Wat is volgens jou de taak van de kunstenaar in de maatschappij?
De taak van de kunstenaar ? Dat dient elke kunstenaar voor zichzelf te beantwoorden; ik heb het in gedichten onder woorden gebracht; zie bijv. de gedichten 'Beeldenroute' en 'De kunst' in De ware Adam uit 2000. Bij Demian zou je ze kunnen kopiëren, uiteraard vindt de uitgever, Passage in Groningen het leuker als je een exemplaar van de bundel koopt. Bijna dagelijks voer ik die functies uit, in de kunst van het dagelijks leven en aan dit toetsenbord, see me, hear me. feel me.
Vind je dat de culturele sector voldoende aandacht krijgt? Wat zou er volgens jou kunnen verbeteren?
Nee, de culturele sector krijgt niet voldoende aandacht. Verbeteringen? Niet onder het huidige systeem, ik sta buiten welke politiek dan ook, ik ben van de revolutionaire tegencultuur, ik ben taoist, soefi, boeddhist, theosoof, absurdist, patafysicus, situationist, homo universalis, een ziel en een geest in een lichaam met een naam en houdbaarheidsdatum, geboren te Amsterdam 18 juli1928 even na 9u in de ochtend.
Welke andere kunstenaars hebben jou het meeste geïnspireerd bij je eigen werk als kunstenaar?
Welke andere kunstenaars me hebben geïnspireerd?
(Vraag 5) In de beeldende kunst de schilderijen, beelden etc. die ik als 17-jarige, kort na WW 2 in het Amsterdamse Stedelijk Museum te zien kreeg: moderne kunst, vanaf de impressionisten (er was nog geen Van Gogh-Museum; diens werk hing in het Stedelijk. De waarlijk groten: Kandinsky, Picasso, Klee, tant d'autres! En naderhand de na-oorlogsen waartoe Cobra, de tachisten, de abstracte expressionisten en de colourfields tot pop-art gerekend kunnen worden. Met de happenings groeide ik mee, en de diverse performances. Orale poëzie uiteraard, sinds een eerste grammafoonplaatje in 1961, uiteraard de muziek - in de eerste en laatste plaats bebop en naoorlogse jazz,ook graag raga's uit India, Bach t/m Sjostakovitsj, tricksters als John Cage en Frank Zappa, Beatles, Dylan, Grateful Dead, Jefferson AirPlane,crosby Styills & Nash, The Cream, The Who, The Kinks - alle heerlijke tralala, incl. samba etc. uit Brazilië. Zie mijn Randstad-samenstelling Manifesten en manifestaties 1919-1966. Poëtische invloeden, Marsman, Van Ostaijen, Achterberg, naderhand de surrealisten voornamelijk Artaud en Michaux, in de Amerikaanse poëzie Pound, Eliot, Dylan Thomas, de Beats en sommige punks. Je ziet: eclectisch, niet kieskeurig..
Eigenlijk ben je op pensioen, maar je blijft toch vlijtig verder doen? Vanwaar die drive? Is dat eigen aan een kunstenaar?
Een kunstenaar kent geen pensioen, hij heeft een vrij beroep dat hij tot zijn sterfbed zal blijven uitoefenen, tenzij hem dat om geestelijke of fysieke omstandigheden onmogelijk wordt gemaakt. Pensioen is voor mensen die vaste salarissen hebben, inhoudingen, toe- en bijslagen, betaalde vakanties, verzekeringen- zeker ik heb AOW, maar daar kan ik nog net niet de basisuitgaven mee betalen: huur, energie, voedsel (ook voor de auto) etc. Wat dat betreft val je als kunstenaar de categorie 'vrije ondernemers', sommigen maken van zichzelf een B.V., en benoemen zich tot directeur (Jules Deelder). Ja, die drive zal wel eigen zijn aan de kunstenaar. Roepingsdeformatie.
Je zei eens in een interview dat je op een gegeven moment afscheid nam van de angst, en dat de liefde in de plaats kwam. Hoe hebt je dat ervaren. Beschrijf dat eens?
Dat is niet 1 verlicht moment, dat is een niet meer na te speuren reeks van evenementen; waar het op neerkomt is leren loslaten, en vertrouwen. We must experience surrender, zei me voortdurend Stephen Groff, die me ook 13 keer uit een vliegtuig liet springen, 1963-1964, met parachute om uiteraard. Hij gaf me ook de goede raad Hermann Hesse te lezen; ik verslond zijn boeken, een na een, niet alle, en ook niet zijn laatste moeilijke Glasperlenspiel. Wel enkele briefwisselingen. De Morgenlandreis, Demian, de Steppenwolf, Siddharta, het Magisch Theater. Er was de van huis uit meegekregen angst voor armoede, geldgebrek, uitzicht, toekomst - gekerkerd tussen de grootmachten van de koude oorlog, treurige generatie goed-fout-denkers. Uit provinciaal NL gevlucht; levenden spannend Parijs. Aanpassen, plooibaar, flexibel blijven. Slagen ondergaan, van leren. Niet in termen van opoffering denken, maar in dankbaarheid: dat je het allemaal mag meemaken. Vergeet niet: ik had vier kinderen op de wereld gezet, huishoudens en alimentaties, mondjes tevullen, opvoedingen te betalen - ze zijn van 1946 Robert, 1961 Alexander, 1973 Anna en 1978 Arthur. Zes keer getrouwd, Jenny , Juc, Ilse, Reineke, Barbara - van en met alle veel geleerd en ervaringen opgedaan, met Edith Geluk sinds 1987 - grote overgangsdatum in de vele reïncarnaties die ik in 1 leven heb meegemaakt. Begin en Eind: Leven.Vertrouwen. Achterin mijn boek Liefde heb ik het een en ander verduidelijkt - ken je overigens mijn boek Weergaloos? 22 hoofdstukken als even zovele tarot-kaarten: staan veel wijsheden in, maak ik in 1968 ook alduidelijk wat tot mij was doorgedrongen: de eenheid in oneindige verscheidenheid. De macro- en de microkosmos, en wij mensen precies in het midden daarvan aanwezig, Present!
Wat denk je over spirituele verlichting? In hoeverre heeft LSD-gebruik bij jou bijgedragen tot het bereiken van een zekere mate van verlichting?
Wat netjes gesteld, een-zekere-mate-van; in hoeverre zijn wij allen zeker van iets? Wij kunnen bevroeden, vermoeden, analyseren, deduceren, rationaliseren, toveren of ont-toveren, soms ook voelen en beleven levenslessen opdoen dagelijks, de hogeschool van het leven zelf. Voorbereid op het onverwachte; klaar voorde doorstart! Spirituele verlichting, pleonasme, electrische verlichting, zonne-energie - in processen en relaties denken, in golven en cycli, alles immers energie! Die helpen ontwaken, je eigen generator aansluiten, go with the flow, maar je blijft een Ik Ben, je eigen Big Bang, niet met z'n allen, iedereen, allemaal - want ieders Allemaal is Totaal Anders. We leven nog tussen neanderthalers en kannibalen, en onder verlichting worden ook de ideeën bedoeld, die de Wetenschap in plaats van het Goddelijke stelde - en het post-modernisme heeft veel onheil veroorzaakt, geef mij dan maar liever het existentialisme van een Jaspers, Buber, Kierkegaard,e.t.q.,. maar: A NON-PSYCHEDELIC CANNOT ENLIGHTEN A PSYCHEDELIC, hield Ganesh Baba zijn bezoekers voor, in Nepal en New York (waar ik hem ontmoette) en alles wat ik zeg is dus voor eigen rekening, ik ben niemands woordvoerder, wens geen simonie of hagiografie, maar ik weet wel dat ik een de-moeite-waard leven heb geleid. Ik ben een slordig mens, ik laat as vallen en brand gaatjes in mijn kleren, er valt vaak een glas stuk als ik me te onstuimig beweeg, ben ongeduldig en heb niet altijd aandacht voor andere mensen: Edith is mijn meer sociale tegenhanger, medespeelster- en zegt; jij bent meer van de macro- en ik ben meer van de microkosmos. Wat ons beiden, Kreeft, wonderwel past in de kreeftstad Amsterdam in het kreeftland Nederland, Laag Tibet - ooit door Jan Elburg zogenoemd (titel dichtbundel) Ja, een robbertje astrologie mag er best bij, en Edith koestert een zakje Runen en wij hebben de i Tjing in huis, geloven alles en niets, als het maar werkt en functioneert, een deel van de oplossing, en niet van het probleem is. No problems, dus.
Nieuw Europees Volkslied zou daarop de nadruk mogen moeten leggen, als we maar durven onze grenzen open te houden, de wind van alle kanten te laten aanwaaien. Maar, wat is deze maatschappij armoedig waar het toekomstperspectieven aangaat; behoedzaam en armoedig, angstig ook. O, die demonische angst.Daaraan voorbij: het vereist een quantumsprong van de mind, waarvan niet iedereen gediend is. Dus moddert het voort. En wij in de sterren, Himmelhochjauchzend Zum Tode betruebt! Ja, LSD heeft daaraan bijgedragen, een Doorbraak, een Rebirthing. Een ontwaken. Het naakte bestaan. Het wonder dat leven heet. De Grote Ademhaling, Geboorte Orgasme Dood enweerom, de steen die blijft rollen door alle dingtalen heen. Zie Dingtaalgedicht in Zonneklaar.
Terug naar het kunstenaarsleven. Hoe kijk je terug op je eigen leven als kunstenaar?
Dit IS het kunstenaarsleven; las je niet T.S. Eliot's vier regels in Kersvers gisteren? Huiswerk, jongeman! Citaat voorin Liefde; Hans Andreus las Dunne's Experiments with Time, je zou eens wat snarentheorie moeten opdopen, de wortel uit - l leren trekken, brownse beweging bestuderen (bij mij volgens Gust Gils het geval), een hartritmestoornis hebben, wist ik vanaf mijn 22e; heet arhythmie cardiaque- bebophart, opspringhart, tranen bij de vleet hart, open hart, open geest. 'Kunst is liefde in elke daad', zei Van Ostaijen - alles is al gezegd door zovelen en ik hoef het alleen maar juichend te beamen: Ja!Ja!Ja! Beluister de spinvis-cd van die naam. De holle man. De lege man. De transparante man. "Mijn stem mag met mij een heel leven mee."En mijn vingers dansen. 1953: Wij waren in Pompeïi, Hugo Claus, Elly Overzier en ik..Ik neem je een interview af, zei Hugo en hij greep naar een stukpapier. (het enige interview, dacht ik, dat hij ooit deed; ' ik WORD geinterviewd', placht hij immer te zeggen) en hij schreef een stukje dat rond de verschijning van Zolang te water in het Gentse dagblad Vooruit verscheen, Met Simon Vinkenoog in Pompeii,19 januari 1955. In 1992 werd de tekst in een bibliofiele uitgave van Uitgeverij AMO te Amstelveen opnieuw uitgegeven, met een Nadien van Claus, een Naschrift van mijzelve en een Aantekening van uitgever Gert Jan Hemmink. Schreef Hugo Claus: "We zitten op een stuk ruïne' , schreef ik in 1955. Niet zo veel anders zitten we nu. Maar in het meest desolate rotslandschap staat daar een poedelnaakte Simon te dansen. Nog lang, hoop ik".
Hugo Claus.
Zo, dat voelt aan alsof het voor kersvers geschreven is. Vielleicht, veellicht, wel licht.
Wat wil je in jouw werk vooral overbrengen aan de mensen? De spelende mens vind jij blijkbaar heel belangrijk? Wat nog meer in dat opzicht?
Wat ik hier tot dusverre te berde bracht wil ik overbrengen: Je Danse Donc Je Suis, ik benmderwisch, roerganger, navigator, captain on my own ship, climbing aboardetc.:ontsluiten, openstellen, binnenstebuiten keren, vergewissen, wil je nog meer grote woorden als honden op je loslaten? Ik ben Geen Demagoochelaar, hoef niemand te overtuigen, overreden, over te halen, te kleineren, tegen te spreken: ieder mens zijn eigen functie, karma of Schicksal.
Mind your Own Business, Do Your Own Thinking. Question All Authority.Waarom de spelende mens? De belangrijke tijd die je doorbracht, voordat je gedwongen werd de hele dag binnen te zitten en dingen uit je hoofd leren? Lees de 22e revolutionaire brief van Diana di Prima, door mij vertaald, of Buckminster Fuller in mijn Schoolboek uit 1974. Waarom spel? Ik sla Huizinga's Homo Ludens open ( dat MOET je lezen, antiquarisch ruimschoots verkrijgbaar), ondertiteld Proeve eener bepaling van het spel-element der cultuur (4e druk, 1952, Tjeenk Willink Haarlem) en bezie de hoofdstuktitels: Aard en betekenis van het spel als cultuurverschijnsel, Conceptie en uitdrukking van het begrip spel in taal, Spel en wedijver als cultuurscheppende functie, Spel en rechtspraak, Spel men krijg, Spel en wijsheid, Spel en poëzie, De functie der verbeelding, Spelvormen der wijsbegeerte, Spelvormen der kunst, Beschavingen en tijdperken sub specieludi en Het spel-element der hedendaagse cultuur. Hoort bij ieders curriculum.Vind jij, Kristof, ook niet dat het moderne voetbal een nieuwe wereldomspannende religie is, met alle rituelen en vormen van geloof en bijgeloof, idolatrie en verering daaromtrent? Even bij de les: hij mijmert - wat nog meer? In Dat (Welk) Opzicht? De Grote ommekeer in ieders leven: de individuatie, voorbij problemen van identiteit, vervreemding,ontworteling, cynisme, twijfel, teleurstelling, illusies.Gaat heel ver, besef ik, je stelt vraag 11.
Je schijnt niet bang te zijn van de dood?
In 1974 stelde ik voor uitgeverij Bert Bakker een bloemlezing samen, NIET NIETS De kunst van het sterven. Ik kan het hier even niet vinden; ergens tussen stapels boeken of nog in de tuin waar wij de zomer doorbrachten, met eigen teksten en die van anderen, door eeuwen en culturen heen, in proza en poëzie, over de dood. Nou, ik heb daarover heel heel wat afgezegd, gepraat en gedicht.Vaker las ik voor uit mijn : Inleiding tot de stilte --- waarin ik alle andere stemmen laat wegwaaien, je eigen stem verstillen, totdat de leegte overblijft waarin je gestort wordt. Wat je daarmee , met die kennis of cloud of unknowing doet is ieders zaak, in elk geval zijn zowel de Hel als de Hemel op aarde aanwezig, dus je kunt nu al kiezen, daar hoef je niet meer naar uit te zien. Geen zoethoudertjes voorlater. Geen kapstokken. Geen bordelen. Geen maagden. Maar laat het ultieme moment de voltooiing, de bekroning, de voleindiging van je leven zijn: van nu af aan ga je, wie is je, wie ben ik, helemaal uiteengespat verder. Je kent toch de door mij doorslaggevende uitspraak van Artaud, het gedicht dat ik vertaalde en herkende toen ik Johnny van Doorn voor het eerst hoorde? Zoniet, ook goed, vind het andersmaar uit, hier niet te herhalen. Aambeeld. Hetzelfde. Streken en haren. Haren en snaren. Voetangels en klemmen. Nooit hoog van de toren gevallen? Nooit van het paard afgetrokken? Nooit door de mand gevallen? Nooit gewild dat de aarde je verzwolg? Nooit gedacht dat iemand zo eenzaam en wanhopig kon zijn? Ooit opgelucht weer de re-entry hernomen, naar het zo volkomen Hier & Nu, dat zich tot in elke cel laat beleven; de integrale yoga van Shri Aurobindo, de verlichting in elke cel van je lichaam - kijk ik ga er al mee van door.
Tot slot: als je leven zou overdoen? Zou je er iets aan veranderen of is het goed geweest?
Onzinnige vraag. Als..als... bestaat niet, geen if, if. Wel was ik ooit lid van Timothy Leary's IFIF: International Federation for Internal Freedom, daarom ben ik schertsenderwijze Reverend en later Bischop van de Universal Life Church geworden, ieder zijn eigen hogepriester, hiërofant, Kluizenaar, Magier, Zot, Duvelstoejager of wat dan ook. Maar een weg, de eigene. A Sane Revolution: D.H.Lawrence in Goede raad is VUUR! Hoog spel, eerlijk spel. Je eigen spel. Wie is Valerie De Groodt? Ik heb je een jaar huiswerk gegeven; tot de volgende keer. Half drie. Ciao, je Simon Vinkenoog.
Met dank aan Valerie De Groodt
September 2007 ; Vinkenoog, Van Hooymissen; Antwerpen/Amsterdam
Over onze ontmoeting toen vermeldde hij op zijn weblog:
Hij heeft er geen gras over laten groeien, vriend Kristof uit Antwerpen! Vorige week benaderde hij me met 12 vragen die hij beantwoord wilde zien op de dag dat ik er was.
Wel kwamen wij elkaar 'toevallig ' op de Vlaamse Kaai tegen, lang voor de aanvang van de voordrachtmiddag in het Zuiderpershuis, maar ik liet hem weten die vragen niet meteen te kunnen antwoorden:( 'het zou een boek worden') - en ik beloofde hem een en ander verder via e-mail af te doen.
In twee etappes kwam ik er eergisteren toe de 12 vragen te beantwoorden, gaf mijn vingers de vrije loop - en wat krijg ik daar gisteren binnen (op http://kristosplace.blogspot.com/): een volledige uitdraai van mijn tekst, inclusief de weg te boenen over het hoofd geziene tikfouten. Eerst mocht ik lezen waar ik was, "KRISTO - Dit is de webstek van Kristo, een Vlaamse Vrijetijds Schrijver, Dichter en Trendwatcher. " en - vlugger kan het bijna niet. Kijkje nemen maar; ik verafschuw overigens wat simonie wordt genoemd. Geen zout op mijn staart; ik behoor tot de ongrijpbare generatie; niet lost, maar door zichzelf gevonden, of wellicht: hervonden.
Nota: de site die hierboven wordt vermeld bestaat niet meer, momenteel beheer ik http://marsraker.blogspot.com en daar heb ik mijn handen mee vol.
Verschenen op www.simonvinkenoog.nl (KERSVERS) op Vrijdag 21 september 2007.
Ik hoop dat ik met het online houden van dit interview wijlen Simon een beetje levendig houdt, hoewel hij ook zonder mijn toedoen wellicht nog lang zal blijven leven in de harten van duizenden mensen.
